Langs de Beukenlaan lagen voorheen de fabrieken van rubberfabrikant Vredestein. Na omvorming van het beekdal tot een nieuw natuurgebied is er een een uitzichtpunt om van het beekdal te genieten. De Ommuurde Tuin van landgoed Oranje Nassau Oord levert nog steeds smaakvolle groenten, kruiden en fruit. In de zomer zijn er rondleidingen en kun je er producten kopen. De wandelroute volgt het nieuwe Vredestein pad langs één van de sprengen van het Renkums Beekdal. Het Renkums Beekdal is afgelopen decennia tot natuurgebied omgevormd. Een deel van het Renkums Beekdal behoorde tot landgoed Keijenberg. De wandelroute voert langs de plek waar ooit het twee verdiepingen hoge theehuis van het landgoed stond. Verscholen in het Renkums Beekdal ligt boerderij het Everwijnsgoed. Vanaf de wandelroute is deze boerderij uit 1805 met zijn drie kapschuren goed te bewonderen. In 1627 was op deze plek ook al een boerderij te vinden. De beken zitten vol leven. Schaatsenrijders, rugzwemmertjes, schrijvertjes en stekelbaarsjes zijn allemaal te vinden op of in het heldere water van de beken.
Het monument met de (papier-)molenstenen bij de kruising aan het begin van het Renkums Beekdal is een herinnering aan de vele personen, die in de papierindustrie gedurende vier eeuwen werk vonden in dit beekdal. Doordat het Veluws beekwater zo schoon was, was het bij uitstek geschikt om papier van goede kwaliteit te produceren.
Deze eerste industrie zorgde voor een levendig, welvarend dorp Renkum.
Route:
Neem op de splitsing de Beukenlaan langs het gebouw van de Bilderberg in het beekdal.
Loop door tot het uitzichtpunt aan je rechter hand achter het gebouw.
Uitzicht over het Renkums Beekdal
Voor de ecologische hoofdstructuur, waarbij het de bedoeling is dat de herten van de Veluwe aan de Rijn kunnen grazen, is de oude industrie met Europese subsidie uit het Beekdal verwijderd. Het gebied werd in 2013 aan de natuur teruggegeven. Vanaf dit balkon heb je een overzicht over het oude fabrieksterrein in het Renkums Beekdal. Als herinnering aan de papierindustrie van Renkum zijn de watermerken van de verschillende papiermolens en papierfabrieken als kunstwerk in het weiland zichtbaar. Op de zuilen wordt een vijvertje met water gevormd. Het beeld weerspiegelt zich als een letterlijk watermerk in dit water. De zuilen staan op de pijlers van de grote papierwals van de papierfabriek Renkum 2. In de balustrade van het balkon zijn opnieuw watermerken van de papierfabriek verwerkt.
Route:
Vervolg de weg (Beukenlaan) langs het beekdal of neem het paadje langs de beek.
Loop door tot bij het informatiebord over Kasteel Grunsfoort.
Kasteel Grunsfoort
In het weiland in het Renkums Beekdal liggen de fundamenten van kasteel Grunsfoort. In 1372 wordt het kasteel genoemd bij een belegering van hertogdom Gelre. Dus toen bestond het al. Rond het kasteel lagen twee grachten en een zwaar uitgevoerde toegangspoort.
Hertogdom Gelre was onderverdeeld in vier kwartieren, waarvan de Veluwe er één was. De drosten, dat waren toen de bestuursambtenaren, van de Veluwe zetelden op kasteel Wageningen of hier op kasteel Grunsfoort.
In 1937 zijn de fundamenten opgegraven. Nu zijn deze overblijfselen rijksmonument.
Lees meer in het boek van Ruud Schaafsma: De Renkumse en Heelsumse beekdalen.
Route:
Loop over de Beukenlaan - of neem het pad direct naast de beek - tot op de kruising met de Nieuwe weg, Kortenburg en Onder de Bomen.
IJsbaan Renkum
Hier op de hoek van Kortenburg, zo heette landgoed Oranje Nassau Oord voordat het koninklijk bezit werd, ligt de ijsbaan van Renkum. IJsvereniging "Vooruit" bestaat sinds 1878 en is een van de oudste van Nederland. Wanneer de beek voldoende water voert, wordt de ijsbaan met beekwater gevuld. In november 2010 was voor het eerst sinds jaren weer zover. Is er geen ijs dan zie je vaak veel watervogels.
Op 27 januari 1887 werd in het blad De Neder-Veluwe een vermakelijk verslag geschreven van "Het IJsfeest te Renkum". Dit kun je lezen op de website van de IJsvereniging.
Route:
Neem vanaf de kruising de asfaltweg door het beekdal (de Kortenburg).
Loop door tot je aan de overkant van het beekdal op een kruising komt.
Oranje Nassau Oord
Op de grens van Renkum en Wageningen ligt landgoed Oranje Nassau Oord. Koning Willem III kocht in 1881 landgoed Kortenburg of Cortenbergh voor zijn veel jongere vrouw Koningin Emma en gaf het de naam Oranje Nassau Oord. Hij hoopte dat ze zich hier in het mooie landschap thuis zou voelen, want ze had heimwee naar Hessen, haar geboorteplaats.
Nadat Willem III in 1890 was overleden ging koningin-regentes Emma regeren in Den Haag en gaf ze het vanwege de goede lucht de bestemming sanatorium voor tuberculose lijders. Naast het zomerpaleis werd het gebogen gebouw gebouwd, waarin de patiënten tochtvrij op de veranda's konden revalideren. Nu is het een geriatrisch verpleeghuis met de naam Cortenbergh.
Route:
Neem de weg in noordelijke richting (Dit is met de tuinmuur aan je rechter hand.)
Loop door tot de kruising aan het einde van de tuinmuur.
Ommuurde Tuin van Renkum
Bij een groot landgoed als Oranje Nassau Oord hoorde altijd een tuin waar groenten voor de bewoners van het huis werden gekweekt. In dit geval was dat voor Koningin Emma en haar gezin, als ze hier 's zomers op bezoek waren. De muur is van deze oude tuin. Enthousiaste ondernemers hebben de oude traditie hersteld. Ze telen ruim honderd verschillende groenten, kruiden en fruit: moderne, historische en 'wilde' rassen. De geur van verschillende kruiden is een ware ontdekkingsreis. Je kunt de tuin bezoeken en er net als enkele chef-koks je kruiden en verse groeten kopen. Of op het terras genieten van een kop koffie of thee met koek of andere lekkernijen. Verder zijn er kookworkshops, snoeicursussen, etc.
Route:
Neem het pad dat tussen de dennenbomen door, richting het beekdal loopt.
Volg het betontegelpad langs de sprengbeek tot je links van het pad een bankje ziet staan.
Vistrappen
Ondanks dat het beekdal vrij vlak lijkt, is er een verval naar de rivier de Rijn toe. Om dit verschil op te vangen zijn deze vistrappen in de beek aangelegd. Ze maken het voor waterdieren en visjes makkelijker om stroomopwaarts te zwemmen. Hier staat ook de bank van Kim. Wie weet welke Kim dit is? De betonnen zuilen in het weiland zijn de restanten van de fundamenten van de grote papiermachine, die er ooit stond. Ze zijn voorzien van een in metaal uitgevoerd watermerk uit de vroegste periode van de Renkumse papierindustrie (rond 1500). De watermerken weerspiegelen zich letterlijk als "watermerk" in de kleine kunstmatige vijvers op elke peiler.
Route:
Volg het betontegelpad langs de sprengbeek tot je bij een waterval aankomt.
Kunstwerk Oliemolenbeek
Het water uit de Oliemolenbeek stroomt door dit kunstwerk. Het herinnert aan de vele molens (9) die hier al vanaf 1400 in het Renkums Beekdal te vinden waren. Vallend water dreef het molenrad aan en leverde zo natuurlijke bron van energie voor de industrie. In het Renkums Beekdal werd door de molens graan voor meel, lijnzaad voor de olie, lompen en hout voor de papierpulp meer dan vierhonderd jaar achtereen gemalen.
Het heldere water van de beek werd ook voor de plaatselijke wasserijen en voor het brouwen van bier gebruikt.
Route:
Loop verder over het betontegelpad tot je bij de ramen in de muur bent.
Kunstwerk papiergeschiedenis
Deze muur is blijven staan als aandenken aan de industrie, die hier voorheen stond. De muur is nu een kunstwerk. De gebrandschilderde ramen tonen het industriële proces van de papierfabricage, die voor het dorp Renkum jarenlang de motor van de economie was, Kunstenaar IJzerdoorn liet zich door de hoogteverschillen in het beekdal inspireren en plaatste de grillige hoogtelijnen in reliëf. In metaal zijn papierrollen weergegeven. De natuur krijgt ook een kans op dit kunstwerk. Onder de plint zitten verschillende kunstmatige zwaluwnesten. Hopelijk inspireren die nieuwkomers om zich er ook te vestigen.
Route:
Loop door tot je op de asfaltweg staat.
Kunstwerk Renkums Beekdal
Om het Renkums beekdal om te vormen tot natuurgebied zijn de nodige fabrieken in de periode 2010-2012 gesloopt. Deze muur is blijven staan als restant en tevens als aandenken van de architectuur van de fabrieksgebouwen, waarbij voor de fabriekshallen baksteen gevat werd tussen betonnen zuilen. De ramen en de achterzijde zijn omgevormd tot een kunstwerk.
Op zondag 2 juni 2013 was er een lepelaar in dit deel van het beekdal aan het voedsel zoeken.
Route:
Loop rechtdoor tot de eerste weg naar links.
Oostenrijkse huizen
In Nederland zijn vlak na de Tweede Wereldoorlog in veel gemeenten in het kader van de wederopbouw zogenaamde Oostenrijkse woningen gebouwd. Dit waren geprefabriceerde woningen die in onderdelen vanuit Oostenrijk aan Nederland werden geleverd en door lokale aannemers werden opgebouwd. De aanvoer vond plaats via het spoor: per woning waren er twee goederenwagons nodig.
Ook uit het oogpunt van de naoorlogse wederopbouw is de functie van de Oostenrijkse woningen zeer belangrijk geweest. Vaak waren de woningen bedoeld voor gemeentelijke notabelen, oud-verzetsstrijders (of nabestaanden daarvan) of andere voor die gemeente belanghebbende lieden. Elke woning kent daardoor haar eigen verhaal.
Route:
Neem het kleine paadje tussen de haag van het kerkhof en de weilanden.
Loop door tot je aan je linker hand de uitbreiding van het kerkhof ziet.
Uitbreiding Kerkhof
De algemene begraafplaats van Renkum heeft er begin 2000 een groot stuk erbij gekregen. Ondanks het feit dat veel mensen voor crematie kiezen, dreigde er een tekort aan plaatsen op dit kerkhof.
Met deze grote uitbreiding is dit probleem voor enige tijd opgelost.
Route:
Volg het paadje tot je op een kruising in de bosrand staat.
Knooppunt
Nieuw Knooppunt voor toekomstige uitbreidingen van het wandelroutenetwerk richting Bennekom
Route:
Loop vanaf het kruispunt in oostelijke richting. (Dit is met de weilanden aan je rechter hand.)
Houdt rechts aan tot je op de kruising van paden bij de vijver staat.
Zwemvijver voor heren.
Deze grote vijver in de beek is ooit aangelegd als zwembad met springplank. De heren uit de omgeving van de landgoederen zwommen in de vijver die wel vijf meter diep was. Ook Koning Willem III en de gasten van Hotel Nol in 't Bosch zwommen hier regelmatig. Tegenwoordig is de vijver daar te ondiep voor. Het water zakt niet weg, want vijf meter diep ligt een laag blauwe rivierklei die is gewonnen onderaan de Noordberg.
Ook wordt ergens vermeld dat het een wasvijver is. In het Renkums Beekdal kwamen meerdere wasserijen voor. Ook nu nog is er aan de rand van het dal een industriële wasserij gevestigd. Ze maken al tijden geen gebruik meer van het heldere beekwater.
Route:
Neem het paadje dat in noordelijke richting langs de vijver loopt. Als het goed is zijn beek en vijver aan je rechter hand.
Volg het paadje een flink eind langs de beek. Ga rechtdoor op twee splitsingen.
Loop verder tot waar het paadje de beek even verlaat omdat er beneden langs de beek een moerasje ligt.
Theekoepel Keijenberg
Op deze plek, nu gemarkeerd door een cirkel met linden, stond ooit het lindenprieel van het landhuis de Keijenberg. Daarnaast was er aan de overzijde een theekoepel met twee verdiepingen, zodat je van daaruit een prachtig uitzicht over het Renkums beekdal met zijn beken en molens had. Zoals je ziet, heb je ook nu vanaf deze plekken nog steeds een weids uitzicht over het beekdal. Je kunt je aan de andere kant van het beekdal landhuis de Keijenberg zien liggen. Het moerasje tussen de beek en de theekoepel heet 'Het Slangengat', vanwege de vele ringslangen die hier voorkomen en overwinteren. Deze poel was ooit de dames zwemvijver.
Route:
Volg het pad verder langs de beek tot je links van het pad een bankje ziet staan.
Uitzicht over het Beekdal
Vanaf het bankje heb je een prachtig uitzicht over het Renkums Beekdal. Je kunt zien hoe het beekdal jaar na jaar verschraalt. Dit gebeurt door het aan het eind van het groeiseizoen te maaien en het maaisel af te voeren. De bodem wordt zo minder rijk aan voedingsstoffen. Deze verschraling moet ervoor zorgen dat bijzonder soorten zoals orchideeën terugkeren in het beekdal.
Route:
Volg het pad verder en houd rechts aan op de Y-splitsingen.
Loop door tot je bij een weiland (rechts van het pad) uitkomt.
Voorkant Everwijnsgoed
Over het weiland heb je een goed zicht op de voorkant van het Everwijnsgoed. Je ziet dat het voorhuis haaks op één van de schuren staat. Bij boerderijen van aanzien was het vaker zo dat het woonhuis niet in de schuur geïntegreerd was en dwars op de schuren stond. Het voorhuis is tevens op het zuiden georiënteerd om maximaal gebruik te kunnen maken van verwarming door de zon.
Route:
Volg het pad verder langs het weiland tot een asfaltweg.
Oude en nieuwe wegenaanleg
Vanaf dit punt is het verschil tussen de oude en de nieuwe visie op de aanleg van provinciale wegen te zien. De oude provinciale weg ligt direct voor het Everwijnsgoed langs. Deze was aan weerszijden beplant met eiken. Waar de oude weg overgaat in het huidige fietspad is te zien dat deze weg een bochtig traject had. De nieuwe provinciale weg is rechtgetrokken en ligt op een dijklichaam in het beekdal. Vanwege de verkeersveiligheid zijn er geen bomen aangeplant.
Aan de overzijde van de weg is nog steeds zichtbaar waar het zand voor het dijklichaam werd weggehaald.
Route:
Volg de oude weg tot voor het Everwijnsgoed (boerderij).
Het Everwijnsgoed
Op alle zondagmiddagen in het zomerseizoen is er life-muziek, zijn er exposities en worden er workshops georganiseerd. Ook kun je onder leiding van een natuurgids het Renkums Beekdal bezoeken.
Op de plek van het Everwijnsgoed staat al sinds 1627 een boerderij. De huidige boerderij "Everwijnsgoed" werd in 1805 gebouwd door Jhr. Munter. De oorspronkelijke Betuwse T boerderij werd later uitgebreid met twee schuren; een staaltje van landelijke bouwkunst met goed uitgevoerd metselwerk en ellipsvormige bogen boven de deuren. Door jarenlange leegstand raakte de boerderij in verval.
Vanaf 31 december 1997 werd de boerderij eigendom van de Stichting Monument Everwijnsgoed. De boerderij is een rijksmonument.
Route:
Loop door tot de asfaltweg over een bruggetje over de beek gaat en je het pad langs de beek kruist.
Brug over de beek
Hoe klein de waterlopen ook zijn, als je erover wilt, is een brug handig, anders kom je vast te zitten in de modder. Tot in de oorlog was er een gemetselde brug over deze bovenloop. Om de transporten van de Duitsers te verhinderen, heeft het verzet de brug vernietigd.
Na de oorlog is de overgang provisorische hersteld met een rioolbuis. Het Genootschap Redichem heeft zich in 2004 ervoor ingezet dat het bruggenhoofd weer in oude staat werd opgemetseld. Zo is de oorlogsschade hersteld.
Route:
Neem het pad langs de beek in zuidelijke richting. (Dit is met de beek aan je rechter hand.)
Loop door tot er een paadje van links komt.
Leven in de Beek
Nu de waterlopen van de drie beken die naast elkaar lopen, hersteld zijn, stroomt er in alle drie koel en helder water. Door deze herstelmaatregelen hebben de kleine beekvisjes als stekelbaarsjes een goede biotoop gekregen om te leven. Ook watersalamanders zie je hier soms wegschieten. Daar waar de stroming niet zo sterk is, vind je in de zomer schaatsenrijders, die op het wateroppervlak lopen op jacht naar kleine beestjes en watertorren
Route:
Neem het paadje langs de beek in zuidelijke richting. (Dit is met de beek aan je rechter hand).
Houd op de Y-splitsing links aan (het beukenbos in).
Loop verder tot een grote kei aan je rechter hand.
Vriendschapssteen
Het gedicht over vriendschap is beschreven in een wandelboekje van Nijhoff uit 1824: 'Wandelingen in een gedeelte van Gelderland'. Nijhoff trof het aan op een gedenknaald met een 'antieke lijkbus' (een urn) in het vriendschapsbosje. Het gedicht is van Jeronimo de Bosch. Dank zij een gift van de Lionsclub kun je nu van deze replica genieten. Jonkheer Munter liet in 1820 het herenhuis De Keijenberg bouwen. Door de Renkummers ook wel het kasteel genoemd. Het landgoed noemt hij voortaan De Beken. Ten noorden van boerderij De Beken heeft hij het zoals Nijhoff beschrijft "bevallig slingerbosje" of vriendschapsbosje laten aanleggen uit liefde voor zijn zus Margaretha Johanna. Voor haar was ook de steen met het gedicht.
Route:
Loop verder tot je natuurinformatiecentrum De Beken aan je rechter hand ziet liggen.
Natuurinformatiecentrum De Beken
Staatsbosbeheer heet je welkom in Natuurinformatiecentrum De Beken te Renkum. Je komt er meer te weten over het Renkums Beekdal en de ecologische hoofdstructuur. Ook zijn er het jaar door wisselende tentoonstellingen.
Van hieruit starten wandelingen met de Boswachter, waarin je ook eens kunt kennismaken met de fauna van dit gebied en de onverwachte ontmoetingen onderweg. De boswachter kan veel vragen beantwoorden vanuit haar grote praktische veld kennis en jarenlange ervaring. De Beken is een - voormalige - boerderij. Op deze plek staaT al een boerderij sinds de 17e eeuw, er wordt hier dus al lange tijd geboerd.
Dit voorjaar zijn er vrijwilligers nodig voor de aanleg en het onderhoud van nieuwe kruidentuin voor bezoekers en de schooljeugd. Stekken van kruiden zijn welkom.
Route:
Loop vanaf natuurinformatiecentrum De Beken een paar passen zuidwaarts over de asfaltweg (Nieuwe Keijenbergseweg). Dit is met de parkeerplaats aan je rechter hand.
Huis de Keijenberg
Tussen de bomen verscholen ligt Huis de Keijenberg in de oude tuin. Het landhuis is opgetrokken in neorenaisssance stijl. Aan de achterzijde is een grote aanbouw gedaan. Dat komt omdat het huis in de loop der jaren diverse sociale- en zorgfuncties heeft gehad. Na 1948 werd het verhuurd als hervormd vakantie- en conferentieoord. Nu is het een woonlocatie van Woonzorgnet. De zichtas richting het beekdal met uitzicht over landgoed de Keijenberg en de verschillende beeklopen is onlangs hersteld.
De weg waarop je staat, de nieuwe Keijenbergseweg, is op een kaart uit de 18e eeuw aangegeven als schaapsdrift. Hierover werden de schaapskuddes naar de heidevelden gedreven.
Route:
Volg de asfaltweg in zuidelijke richting. Dit is met de parkeerplaats aan je rechter hand.
Na de parkeerplaats loopt er rechts een klein paadje het bos in. Neem dit paadje achter de parkeerplaats langs tot je bij de beek komt.
Volg vanaf hier het paadje langs de beek tot je op een kruispunt voor een klaphek met daarachter een open veldje komt.
Speelweide
Op deze nieuw aangelegde speelweide in het Renkums Beekdal kun je je prima vermaken.
Op zomerse dagen zie je mensen van de zon genieten, anderen spelen met water, en de broodjes, versnaperingen of hoe het eten ook mag heten, wordt uit de meegebrachte picknickmand gehaald.
Route:
Loop door het klaphekje de speelweide op tot de waterpomp en watergoot rechts.
Waterspeeltuin
Vroeger mocht je in de beek spelen. Om schade aan het leembed van de beek te voorkomen is deze waterspeeltuin gemaakt. Je kunt er water oppompen uit de beek en via de houten goot stroomt het weer terug. Hier mag je naar hartenlust met water spelen. Er is ook een picknickplek. Ideaal voor een dagje zomerse waterpret.
Route:
Volg het pad langs de beek. Loop door tot je aan je rechter hand een vlonder door het beekdal ziet lopen.
Bovenloop Renkumse beek
Zowel door het dal als hier langs de rand loopt water. Van nature ligt de hoofdbeek in het midden van het dal op het laagste punt. Hier stroomt het water door de bovenloop van de beek, langs de rand van het dal. Deze bovenlopen zijn door mensenhanden aangelegd en nodig om de waterraden van molens langs de beek aan te drijven. Hoe hoger in het dal hoe meer verval en dus meer energie voor de molen. Sinds de uitvinding van de stoommachine zijn bovenlopen overbodig geworden. Vanwege het geringere verval slippen ze sneller dicht. Zonder menselijke activiteit in de vorm van het regelmatig uitdiepen verzanden deze systemen.
Route:
Neem het pad langs de beek in zuidelijke richting. Als het goed is ligt de beekloop nu aan je rechter hand.
Loop door tot op een knooppunt van asfaltwegen staat.
Monument Renkumse papiermakers
Het monument met de (papier-)molenstenen bij de kruising aan het begin van het Renkums Beekdal is een herinnering aan de vele personen, die in de papierindustrie gedurende vier eeuwen werk vonden in dit beekdal. Doordat het Veluws beekwater zo schoon was, was het bij uitstek geschikt om papier van goede kwaliteit te produceren.
Deze eerste industrie zorgde voor een levendig, welvarend dorp Renkum.
